El 3 de mayo de 2006, El Mundo publicaba el siguiente titular: “La furgoneta Kangoo del 11-M tenía una tarjeta del Grupo Mondragón en el salpicadero”. De nuevo aparecían los supuestos vínculos entre el atentado y el País Vasco con el absurdo argumento de que la tarjeta “tenía un número de teléfono fijo cuyo prefijo también llevaba al norte”. Obviando que el grupo empresarial Mondragón no tiene nada que ver con ETA, el supuesto hallazgo se convirtió en carnaza para la teoría de la conspiración. Read the rest of this entry »

BERRIA egunkariko A CAPELLA zutabean 2014/02/20an argitaratu bezala

“Musikaren bikaintasunaren izenean”. Hitzokin hasi zuen orkestra musikariak musika klasikoarentzako diru laguntzen murrizketen harira egindako erreibindikazioa. Eskaeren mamian sartu beharrik gabe, ez ahanzteko moduko mezuaren itxura hartzen du belarrira. Ez dezagun ahantzi: oraindik badira musikaren bikaintasuna gordetzeko ardura duten erakunde eta pertsonak.

Erakunde horietako bat izango da BBVA, eta bereziki entitate horrek bikaintasunaren izenean urtero artista bati eman ohi dion sari mardula. Gobernuek nahiz erakunde finantzarioek onartu ez arren, berriki erreskatatua izan den herrialde bateko banketxe horrek, mundu osoko sari ekonomikorik mamitsuena ematen dio urtero musika konpositore bati. Musikaren bikaintasunaren izenean, horrek ere. Horrela jaso izan dituzte ehunka milaka euroko sariak Cristobal Hafftlerek (Espainia), Helmut Lachenmannek (Alemania), Pierre Boulezek (Frantzia) eta aurten Steve Reichek (AEB). Herrialdeak aipatzea ere, ez da debaldekoa.

Baina bikaintasuna bereizgarri edo etiketa gisa (eta ez soilik zentzu sailkatzailean, baizik protokolozkoan) behar duen erakundeak arazo larri bati egin behar dio aurre nahi eta nahi ez. Legitimatzea behar du. Orkestra sinfonikoak, erraterako, bere baitan duen bikaintasuna mantentzeak suposatzen duen kostu ekonomikoa justifikatzeko behar du legitimatzea. Entitate finantzarioak berriz, ez soilik musikari sarituek, baizik eta erakundeak berak «gizadiari egiten dion ekarpena» adierazteko. Denak dirudi justifikagarria bikaintasunaren izenean. Inork zehazki zer den jakin gabe denok ulertzen eta onartzen dugun zera abstraktu baina garesti horren izenean.

Ez dut oraindik ulertu zer lotura duen horrek guztiak musikarekin, baina susmoa badut musikariek baino gehiago erakundeek dutela bikaintasunaren beharra. Azken finean, ez al dira ba banketxeak garai hauetako kontserbatorio ofizialak? Bikaintasuna, behintzat, abstraktua, garestia eta legitimoa, eurena da. Aspaldi erosi zuten.

Xabier Erkizia

Nolanahi ere, artistari tokatu egiten omen zaio miseria, berea omen du, hori da errotua daukagun ustea. Berek erabakia ez da ba artista izatea? Zertaz kexatzen dira? Eta hala erabaki dutenez, jakin behar lukete miseria dutela simaur onena beren artea ongarritzeko. Baina batzuetan artistak —arrakasta lortu duenak batik bat— okerreko talaia batetik begiratzen dio miseriaren auziari. Miseria beharrezkoa du artistak, bai, baina besteena. Gogoan dut Niña Pastori kantariak orain urte gutxi esan zuena bere disko baten aurkezpenan: “Arte flamenkoa indarra galtzen ari da aspaldion, ijitoa ez baita jada pobrea”. Ijitoak sufritzen ikusi behar ditu, nonbait, bere artea egiteko, kantatzeko, bere dohainak manifestatzeko. Nekez ahaztuko zait Frank Gerhy arkitektoari atera zitzaion protesta ere Bilbora egindako bere azkeneko bisitan: “Museoaren ingurua ikaragarri aldatu da, orain ez du batere tentsiorik, ezti-poto hutsa da!”. Arkitekto handiaren titanioak indartsuago distiratzen zuen ibai ondoko industria azken orduko agonian zegoenean, herdoila jan eta jan ari zen eremu erdi abandonatuan.

Anjel Lertxundik Noticias 204/02/16

El Roto @ ElPais

BERRIA egunkariko A CAPELLA zutabean 2014/02/06an argitaratu bezala

Gustatzea garrantzitsua da. Kontrakoa dioena gezurretan ari da. Animalia sozialak gara, eta bertzeei gustatzea beharrezko dugu bi aldeetarako: animalienetarako eta sozialetarako. Jakina, maila desberdinak daude, eta nahi adina gustu. Musikarien artean ere bai.

Baliteke gustatzeko beharra muturrekoa izatea, alegia, miloika entzuleren gustukoa bihurtzea helburu. Hala balitz, zenbait erabaki latz eta garrantzitsu hartu beharko ditu musikariak, baita musika egiten hasi baino lehen ere. Benetan egin nahiko lukeen musika bera sakrifikatzea egon daiteke erabaki horien artean. Ze, badira musika ez egiteagatik soldata jaso izan duten artistak.

Baliteke miloika baino, milaka entzule lortzearekin konformatzea. Sakrifizio maila beharbada txikiagoa izango da horientzat, irabazien araberakoa, baina beti izango da sakrifizio. Zein gehiengoren gustuko izan nahi duzun jakitean dago gakoa. Eta hor, geografiak eta hizkuntzak, adibidez, baldintza bihurtzen hasten dira.

Baliteke musikariaren desioa apalagoa izatea, eta ehunka batzuk, akaso milaka gutxi batzuk izatea amets. Kasu horretan, bertze estrategia batzuk erabili beharko ditu. Seguruenik musika estilo jakin bat aukeratu eta estilo haren eta bere merkatuaren (minuskuloaren) arauen arabera jokatu beharko du. Tribu guztiek izan ohi dituzte euren arauak, salbuespenik gabe.

Baina eman dezagun musikariak oraindik entzuleria txikiagoa, espezializatuagoa, bakanagoa, aukeratuagoa bilatzen duela. Ze, badira ez gustatzen fuerte saiatzen diren musikariak ere. Eta horrek ez du gustatzea baino errazagoa izan behar. Itxura batean askatasuna dirudiena erraz bilakatzen da kate.

Hurbiltasuna, konexioa, bat-egitea, karisma, enpatia, energia… Musikariek euren gustatzeak deskribatzeko etengabe erabiltzen dituzten hitzak dira. Eta mesedez, ez dadila inor saiatu magiarik kentzen gustu mota horiei. Musikariek beren musika eta irudia gustuko dutela jakitea ez da arazoa, entzuleek hain gustuko izatea ere ez. Arazoa da ez jakitea zergatik.

Xabier Erkizia

BERRIA egunkariko A CAPELLA zutabean 2014/01/23an argitaratu bezala

Esperimentu bat egin zuten zientziaren arau zorrotzei jarraituz. Galdera unibertsal bati erantzutea zuten helburu: Zergatik egiten digu min denoi zenbait soinuk? Zergatik aztoratzen gaitu, adibidez, arbel gainean azazkalekin marrakatzeak? Laster hasi ziren ezusteko ondorioak azaleratzen. Soinu horrek aspaldiko garaietan bizilagun (edo senide) izan genituen (edo zuzenean izan ginen) makako tximinokumearen negarraren antz haundia omen du. Itxura batean, barregarria dirudi. Sinesgarria ote egunero milaka soinu zurgatu, pairatu eta usatu arren, oraindik makakokumeak beldurtzea? Hain oinarrizkoak ote gara? Hain animalia? Ez gaitezen nahasi. Ez da tximinoa beldurtzen gaituena, soinua baizik. Soinu jakin batzuk, modu eta forma jakin bateko soinuek beldurtzen gaituzte. Ez dute zertan disonanteak izan horretarako, aski dute ezegonkorrak izatea. Ezegonkortasunak aztoratzen gaitu belarri bidez. Hori dio Zientziak, eta hori dute antzeko, hain zuzen, makakokumearen eta arbelaren garraxiek. Ezegonkorrak, aldakorrak dira. Musika gehiena ez bezala. Hitzaldi gehienak ez bezala, ahots gehienak ez bezala, oihuak ez bezala.

Gogorra da inori isiltzeko agintzea. Berdin dio isildu beharrekoa alaba, bikotea, laguna, ikaslea, solaskidea, jarraitzailea edo manifestaria izatea. Isilarazteak, zarata eginarazteak ez bezala, zentsuratzea suposatzen du. Denok isilarazi gaituzte noiz edo noiz, eta, nik behintzat, isilaraztea gustatu zaionik ez dut ezagutu oraindik.

Gogorra behar du oihu egin nahi duen inori isiltzeko agintzea. Berdin dio nori. Aginduak, ordea, zurrunak dira, ez dira ezegonkorrak, aldakorrak. Efektiboak, deserosoak, gorrotagarriak izan daitezke, baina ez dute hainbesteko beldurra sortzen. Denok isilarazi gaituzte noiz edo noiz, eta ez gara isildu.

Ia bi aste pasatu dira, eta ez dakit oraindik ze manifestazio den eraginkorrago, isila edo zaratatsua. Baina imajina dezaket zein den ezegonkorrago, zeinek beldurtzen duen gehiago. Imajina dezakezu arbelak marrakatu nahi dituzten makakokumeen kontzertu isil bat?

Xabier Erkizia

Anjel Lertxundik, beti bezala belarria tente…

(…) Herriak, hiriak eta lurraldeak gorputz biziak dira, hitz egiten dute. Han, alde zaharrean, sasoi desberdinen, esperientzi historikoen, mendez mendeko gustu estetikoen, gerren eta egoera ekonomikoen zantzuak. Hemen, hiriaren alde modernoan, material berriekin jasotako etxeak, eroso itxurakoak, gaur-gaurkoak, baina denboraren galbahea ezagutu gabeko nortasunarekin. Hiri barrua zeharkatzen duten ibaiak eta trenbideak bi giza multzoren arteko marra izaten dira sarri. Barride pobreen arkitektura modu batean mintzatzen zaigu, aberatsen urbanizazioek beste hizkera bat dute, beste bat da klase ertainen auzoetako ahots nagusia. Hiri antolamenduen bihotzean jaiotako fenomenoak dira ghettoak ere, beren hizkuntza askotan propioarekin, tradizio desberdinekin, usainak ere diferenteak dituztelarik gastronomia diferente baten ondorioz. (…)

Correo eta DV egunkarietan argitaratuta, 2014-I-26an

(…) Arrazoia eta nahimena atera ziren Bilboko kaleetara. Denak zeuden, geunden, inor ez zen falta, kasik. Baino bai, esan daiteke, errealitatearen zurruntasun guztiak bildu zirela. Ikus-entzunezko hark, mutu eta gor utzi baikintuen. Manifestazio isila, isila izan baitzen: urteetan modu isilean herri eta plazetako espaloietan bildu izan direnen isiltasunaz hitz egin baitzen, ez ziren gomazko pilotakaden zaratarik entzun, ohizkoak izan direnak urteetan manifestazio ugarien «isiltasun kolektiboa» hausten, ez zen ahots partikularrik entzun isiltasun kolektibo hura desegin zuenik, ahots kolektiboaren sakontasun isila entzun genuen. Ez dago inoiz guztiz neutrala den isiltasunik. Isiltasunak badu bere ahots propioa, ezkutukoa eta jasangaitza dena batzuetan, eta horixe da Bilboko kaleetan entzun izan genuen isiltasuna: presoen aldekoa, independentziaren aldekoa eta herri baten ahotsa kodifikatzeko kantaren soinuarena ere. Hurrenez hurren, espetxeak erregulatzen dituzten legeen gainetik, herrien eskubideak kudeatzen dituzten erakundeen gainetik eta herri baten errealitatea mugatzen saiatzen diren alderdien gainetik, herri baten nahimenari egin zitzaion lekua. Horrela adierazten dira herriak gorputz politiko bat osatzen dutenean: hau da herri baten ahots isila. (…)

Iker Arranz, BERRIA, 2014/01/21